Waarom Jorgen stil was
Het bericht op schaaksite.nl van donderdag 8 juni kwam bij oud-teamleden van HSG als een schok binnen: schaker Jorgen Henseler is vorige maand op 58-jarige leeftijd overleden. Hij leed aan een ernstige ziekte.
Het noodlot trof hem op een moment dat hij zijn leven weer redelijk op de rit leek te hebben, na tientallen jaren te hebben geworsteld met de trauma’s uit zijn jeugd. Een proces waar waarschijnlijk maar weinig mensen weet van hebben gehad, ik in elk geval niet – tot enkele jaren geleden.
Wat we wel wisten was dat Jorgen hoogopgeleid was en van beroep softwareontwikkelaar, alleen woonde en een gepassioneerd schaker was. Hij stopte veel tijd in studie van de schaakopeningen en volgde schaaktrainingen en speelde toernooien in binnen- en buitenland.
Op de club en rondom teamwedstrijden was Jorgen meestal weinig spraakzaam en altijd de vriendelijkheid zelve. Het viel wel op, maar niemand vermoedde er iets ernstigs achter. Misschien een tikje ‘nerdish’, zoals computergeleerden wel vaker worden gelabeld? Of – ook niet zelden een te makkelijke conclusie – iets in het autistische spectrum?
Jorgen was al een tijdje uit beeld toen in 2021 duidelijk werd dat onverwerkte jeugdtrauma’s gezien moeten worden als de verklaring voor de relatief stille Jorgen. Ik las het toen in ‘Terug naar Den Haag’ met als neventitel ‘Vuur naast het bord’, het boek waarin hij zijn levensverhaal vertelt.
Confronterend op twee manieren, enerzijds door de aard van de voorvallen uit zijn jeugd, anderzijds door het besef dat ik een persoon die ik meende redelijk te kennen in werkelijkheid totaal niet kende.
Hoe kon dit dezelfde persoon zijn tegenover wie ik tussen 2009 en 2017 in totaal zo’n vijftig uur heb gezeten tijdens twaalf partijen uit de interne competitie van HSG? Partijen die in mijn beleving dikwijls ‘groots en meeslepend’ waren, uiteraard vanuit het perspectief van een amateurspeler, dus met tekortkomingen.
Hoe kon dit dezelfde persoon zijn met wie ik vele uren in een auto heb gezeten, voor uitwedstrijden met ons schaakteam. Uitwedstrijden die werden afgerond met een gezamenlijk maaltijd bij de Chinees?
In het boek beschrijft Jorgen ‘vreemde situaties’ binnen het gezin. Hij had een autoritaire vader die hem vaak uitschold en een enkele keer klappen gaf en een labiele, ziekelijke moeder. Het gezin bestond verder uit een oudere broer en jongere zus.
Zijn opsomming telt meer dan 25 punten, ik beperk me tot acht.
De huiskamer was van mijn moeder en ging op slot
De slaapkamer van mijn ouders was de huiskamer en daar stond ook de tv
Mijn ouders sliepen lange tijd gescheiden
Mijn vader mocht niet in de keuken komen als mijn moeder aan het koken was
Ik kreeg als kind geen huissleutel en was vaak buitengesloten
Er mochten geen vrienden van ons bij ons thuiskomen
Mijn ouders hadden nauwelijks vrienden en waren sociaal niet actief
We gingen bijna nooit op vakantie, omdat mijn moeder niet in vreemd bed wilde slapen
Op basis van deze selectie valt al wel te concluderen dat een opgroeiend kind in zo’n scheve situatie emotionele schade kan oplopen die hem jaren of zelfs decennia lang kan achtervolgen.
Jorgen zegt zelf over zijn jeugd: ,,Eigenlijk heb ik nooit echt iets ergs meegemaakt (….), het waren wel gebeurtenissen die ik moeilijk een plekje kan geven.”
Op 14-jarige leeftijd, tijdens een zomerkamp met de zeeverkenners, ,,begreep ik ineens dat door mijn moeilijke jeugd en doordat mijn moeder er nooit voor mij was geweest, het vrijwel onmogelijk ging worden om een liefdesrelatie te vinden. Ik begreep dat ik eenzaam ging worden en dat ik op mijn werk stil zou zijn.”
Zijn vader, een rijksambtenaar en volgeling van de Christian Science beweging, hanteerde voor de opvoeding drie principes: plichtsbesef, niet naar je gevoel luisteren en carrière maken. Jorgen: ,,Een ideale mix om een burn-out te krijgen dus. En dat gebeurde ook.”
Nog erger: in 1999 raakte hij in een psychose, met stemmetjes in zijn hoofd. Hij werd, in zijn woorden na een ‘emotioneel faillissement’, opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Het verblijf duurde anderhalf jaar, waarna een succesvolle revalidatie en re-integratie volgde.
,,Mij is later verteld door de hulpverlening dat het eens in de tien jaar gebeurt dat iemand met een soortgelijk verleden als ik weer een baan vindt.”
Hij was, in 2021, hoopvol over zijn toekomst:
‘…..ik ga uiteenzetten hoe langzamerhand mijn trauma’s weliswaar telkens terugkwamen, maar ook hoe ik ze steeds meer aan het rechtzetten was en ze steeds minder impact op mij hadden. Ik ben steeds meer gaan praten en schrijven over deze nare ervaringen.”
Enkele jaren geleden besloot hij vanuit Nijkerk, waar hij 27 jaar woonde, weer terug te keren naar zijn geboortestreek, met vier hoofddoelstellingen:
-Boeken schrijven, en het onder de aandacht brengen van de ideeën uit zijn boeken.
-Coaching, (dat willen zeggen zich laten coachen), therapie en missie.
-Daten
-Besturen van verenigingen
Het spelen van schaaktoernooien, lange tijd misschien wel de perfecte escaperuimte, ging hij afbouwen. Wel werd hij secretaris van zijn oude club, het Leidsch Schaak Genootschap (LSG).
Naast zijn levensverhaal schreef hij Living Chess, over hoe iemand tot een betere schaker kan uitgroeien, rekening houdend met persoonlijke ontwikkeling. En hij schreef eerder al een politiek pamflet: Nederland versie 2.0. Hij sloot zich aan bij een lokale politieke groepering in Katwijk en aanvaardde de functie van penningmeester.
Teruggekeerd naar de Haagse regio leek hij zijn mentale problemen eindelijk onder controle te hebben. Ik denk dat ze op de clubavonden van LSG een andere Jorgen zagen dan de Jorgen bij HSG. Nog altijd even vriendelijk, maar minder gesloten en communicatief veel vaardiger.
Jorgen zag de zonneschijn na de regen. Zijn leven was misschien wel meer in balans dan ooit tevoren, ware het niet dat een ernstige fysieke ziekte alle perspectieven vermorzelde en een einde maakte aan zijn leven.
Hoe wreed, hoe bitter.