De wraak van Caïssa
Oorlog tegen valsspelen breekt uit in schaakwereld
De schaakwereld maakt zich op voor een war on cheating, een oorlog tegen valsspelen. Nieuwe spelregels moeten bedrog via smartphones terugdringen. Controle met metaaldetectoren, verzoeken om je zakken leeg te maken, het komt dichterbij. De Nederlandse schaakgemeenschap is ondertussen in rep en roer na een fraudegeval in Roemenië waarin een 23-jarige Nederlandse amateurschaker de hoofdrol speelt. Schakend Nederland valt over hem heen nadat hij op het toilet is betrapt bij het raadplegen van een computerprogramma. Een digitale steniging in eigen land volgde.
Schakers moeten straks voorbereid zijn op een Schiphol-beleving als zij de toernooizaal betreden: per 1 juli geldt het bij je dragen van een mobiele telefoon, zelfs in uitgeschakelde toestand, als bezit van een verboden wapen. De arbiter mag volgens de nieuwe regels een speler apart nemen voor controles, waarbij handscanners ingezet kunnen worden.
Er klinkt een steeds luidere roep om het bedrog te stoppen. De fraudeurs zetten immers de bijl aan de wortels van de sport. Het is ook zeer bedreigend als niet langer een zuivere krachtmeting is gegarandeerd, omdat de zetten van de tegenstander afkomstig zijn van een heimelijk geraadpleegd sterk computerprogramma.
Is het dan zo erg? De omvang staat niet precies vast. De oogst van de afgelopen twintig jaar omvat hooguit enkele tientallen gevallen van tegen de lamp gelopen fraudeurs. Dat lijkt op basis van honderdduizenden partijen mee te vallen, maar velen denken dat dit slechts het topje van de ijsberg is.
Actie is nodig gezien de technologische ontwikkelingen: Google-bril, i-watch, lenzen die schaakstellingen ‘lezen’, het is misschien science fiction maar wel van morgen en overmorgen. Niets doen is geen optie. Dit kan Caïssa, de godin van het schaakspel niet meer over haar kant laten gaan, zo is de overheersende opvatting.
Hoe flest iemand in de praktijk de boel? Schaakcomputers spelen sterker dan mensen. Hun Elo-sterkte wordt op minimaal 3000 geschat, dus ruim meer dan wereldkampioen Magnus Carlsen die met 2880 op eenzame hoogte bij de mensen staat. Schaakprogramma’s die op smartphones draaien komen in de buurt van 2500.
De betrapte Nederlander in Roemenië is een redelijk sterke amateurschaker met een Elo van 2233. Daarmee is hij de nummer 8128 van de wereld. Als hij zich via list en bedrog weet op te werken tot een niveau boven 2300 stijgt hij naar plek 7991. Vervolgens zal hij moeten blijven frauderen om zich daar te kunnen handhaven.
De psychologie achter dit soort kleine krabbelaars is intrigerend: wat beweegt een relatieve nobody zich via bedrog te willen opwerken naar een status van nobody-plus met als risico te eindigen als een nul-nobody – het moment dat de schaakwereld hem ontmaskert en uitkotst. In Roemenië werd hij betrapt door zijn tegenstander. Die vertrouwde het niet, de Nederlander verliet te vaak het bord. Volgens verklaringen achtervolgde hij hem naar het ‘plassengebied’, forceerde de toiletdeur en trof zijn tegenstander aan met een smartphone met de actuele partijstelling.
De fraudeur werd uit het toernooi gezet en wacht mogelijk een lange schorsing. Frauderen op dit niveau, genant. Toch is de verleiding onweerstaanbaar in een tijd dat elektronica het verlengstuk van iemands persoonlijkheid vormen.
Het ding blijft maar branden in de zak, tot het moment van zwakte.
HMC, 27 mei 2014