Een boycot die geen echte boycot is

Pensioenfonds PGGM stopt zijn investeringen in illegale nederzettingen in Israël. Een Israël-boycot? Andere kwestie: Menzis eist excuses van  Vitesse, waarvan de verzekeraar sponsor is, nadat de voetbalclub een speler met een Israëlisch paspoort thuisliet voor een wedstrijd in de Verenigde Arabische Emiraten. Dreigende boycot van de Emiraten? In beide gevallen: nee, kwestie ethiek, maatschappelijk verantwoord.
Hoeveel tijd kost het om een olijfboom met een motorzaag aan stukken te zagen? Nauwelijks meer dan een minuut. Hoe lang duurt het voordat een jong nieuw geplant olijfboompje vrucht draagt? Vijf tot tien jaar.
Olijfbomen zijn voor Palestijnen economisch van levensbelang. Veel olijfbomen zijn door het Israëlische leger vernietigd, om de bouw en uitbreiding van joodse nederzettingen mogelijk te maken. De olijfboom symboliseert de hoop van het Palestijnse volk.
De nederzettingen en de instandhouding ervan zijn indirect gefinancierd met Nederlands pensioengeld. Pensioenfonds PGGM stopt nu met deze investeringen en heeft zijn beleggingen in Israëlische banken die betrokken zijn bij de nederzettingen afgebouwd. Onder verwijzing naar het internationaal recht en resoluties van de Verenigde Naties die de nederzettingen als illegaal bestempelen.
De nederzettingen vormen een obstakel voor een vreedzame oplossing van het Israëlisch-Palestijns conflict, concludeert de pensioenbelegger met een belegd vermogen van 153 miljard euro. Volgens het voortschrijdend inzicht van PGGM verdragen de investeringen zich niet met het beleid van maatschappelijk verantwoord beleggen. In Israël is teleurgesteld gereageerd, in Nederland heeft de PVV meteen Kamervragen gesteld over de ‘Israël-boycot’.
De trend van het toetsen van beleggingen aan ‘duurzaam’ en ‘maatschappelijk verantwoord’ is wezenlijk iets anders dan een boycot, zelfs als het effect hetzelfde is.
Gisteren vroeg Rogier van Boxtel, topman van verzekeraar Menzis, publieke excuses van voetbalclub Vitesse, waarvan Menzis een belangrijke sponsor is. Vitesse liet een speler thuis die de Verenigde Arabische Emiraten niet in mag wegens het bezit van een Israëlisch paspoort. Het hoort volgens Van Boxtel niet dat een voetbalclub een speler ‘op de parkeerplaats achterlaat’ omdat anderen vinden dat hij niet mee mag. Als een club daaraan toch toegeeft, dreigt Menzis zijn sponsoring te heroverwegen.
Dat is dus heel iets anders dan een boycot van de Emiraten, het is inhoud geven aan het principe van maatschappelijk verantwoord investeren.
Als ethiek meer een rol gaat spelen bij de keuze van beleggingen dan is dat als een nieuwe olijfboom voor de Palestijnen, een beetje hoop. In Palestina is de stap van PGGM met gejuich ontvangen.
Of het echt bijdraagt aan een oplossing is een andere vraag. Het Israëlische-Palestijnse conflict geldt als bijzonder ingewikkeld en politiek onoplosbaar. Het eerste is niet waar, het tweede waarschijnlijk wel. Het probleem is niet gecompliceerd als je het benadert via het principe van de mensenrechten. Die zijn verankerd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Ze hoeven alleen maar te worden gerespecteerd en gehandhaafd. Of anders door de internationale gemeenschap te worden afgedwongen.
Ingewikkeld, nee toch? Maar dat laatste is wel een probleem. Resoluties kunnen nog wel op brede internationale steun rekenen, maar Israël kan ze ongestraft negeren, zo leert de praktijk. Sancties via de VN-Veiligheidsraad zullen altijd op een Amerikaans veto stuiten.
Oplossing van het conflict via vredesoverleg dan maar? Dat moet zeker doorgaan, maar veel is er niet van te verwachten. De echte doorbraak van de ‘historische’ Oslo-akkoorden uit 1993 is uitgebleven. Israël heeft de ‘Land voor vrede’ concessies gecompenseerd met wat critici een strategie van de voldongen feiten noemen: de bouw en uitbreiding van (illegale) nederzettingen, de aanleg van wegen die de nederzettingen met elkaar verbinden, het oprichten van een ‘muur’ of ‘veiligheidshek’. Dit ging en gaat gepaard met schending van de mensenrechten, uitsluiting, isolatie en onderdrukking van de Palestijnen, ondanks veroordelingen van de internationale gemeenschap.
De muur of het veiligheidshek strekt zich uit over een lengte van 760 kilometer, twee keer zo lang als de Groene Lijn, die eerder als grens van de staat Israël met de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever werd beschouwd. Een deel van de afscheiding is inderdaad een betonnen muur van zeven à acht meter hoog, over een lengte van ongeveer dertig kilometer. De rest is een combinatie van (elektronisch) hekwerk, greppels, prikkeldraad, checkpoints.
Voor Israël bestaat de rechtvaardiging van de afscheiding in de veiligheid van haar inwoners. Dat werkt, (zelfmoord)aanslagen worden ermee voorkomen. Voor Palestijnen is het echter een ‘apartheidsmuur’.
Hoe is het zo gekomen? ‘The iron wall’, een Palestijnse documentaire van Mohammed Alatar verdeelt de bewoners van de nederzettingen in twee categorieën: ‘ideologische kolonisten’ (de minderheid) en ‘economische kolonisten’. De eerste groep zijn joodse fundamentalisten, die in het kader van een orthodox zionisme land claimen op religieuze gronden. Hun drijfveer is platgezegd grond veroveren op Arabieren. Hun religieuze claims op aan Israël toebehorend land staan boven internationaal recht.
De tweede groep, de overgrote meerderheid, zijn gewone burgers die een veilig dak boven het hoofd willen. Ze hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheid om dankzij premies en overheidssubsidies een betaalbaar huis te kopen in een nederzetting. Een flat in Tel Aviv is niet voor iedereen weggelegd.
Gaat het ooit goed komen in Israël? De voldongen feiten strategie heeft vanuit Israëlisch oogpunt zeker gewerkt. Er zijn wel op last van de Israëlische regering nederzettingen ontruimd, maar slechts beperkt. Het terugdraaien van nederzettingen waar inmiddels honderdduizenden mensen wonen, zal praktisch gezien geen optie zijn.
Volgens demografische prognoses zullen Palestijnen over een aantal jaren de in aantal grootste bevolkingsgroep in Israël zijn. Een samenleving waarin de minderheid de meerderheid onderdrukt, heeft een houdbaarheidsdatum. Stenen gooien en bomaanslagen, daar is ook geen structurele oplossing van te verwachten. Een olijfboompje planten en investeerdersethiek is in ieder geval goed bedoeld.

Tot besluit een mop dan maar? Ja, een mop!
Die gaat ongeveer zo: een Jood en een Palestijn verschijnen voor God, ze vragen Hem of het ooit tot een oplossing komt in hun land. God denkt lang na, plukt aan zijn baard en zegt dan: ‘Ja, ooit komt het goed, alleen ik zal het niet meer meemaken’.

HMC, Opinie, 11 januari 2014

Startpagina Journalist en Schaker

Overzicht Internationaal