Oud-HSG’er wereldkampioen

De nieuwe wereldkampioen schaken Magnus Carlsen is niet alleen een Noor maar ook een oud-HSG’er. Vervult zijn prestatie ons met trots, straalt zijn succes ook op HSG af?

Dat zou een tikje overdreven zijn, maar grappig is het wel. Bovendien dwingt Carlsens triomf ons tot het herschrijven van een hoofdstuk uit ons jubileumboek Mat in de Mediastad van vorig jaar.
Hoofdstuk 35 belicht de schaakgeschiedenis van Hilversum vanuit een meer ludieke invalshoek. Hierin een opsomming van alle wereldkampioenen die op de een of andere manier een relatie hebben met ‘Hilversum’. Bij wijze van aardigheidje, op deze manier een leuke samenvatting van de rijke schaakhistorie van Hilversum (dus breder dan de eigen HSG-historie), zoals die in de andere hoofdstukken in het boek is beschreven.
De teller van de inventarisatie bleef steken op elf stuks, toch wel een indrukwekkend aantal. Met de WK-zege van Carlsen springen we nu zelfs naar twaalf! Mogelijk is er een combinatie club/stad in Nederland die kan claimen daar nog over heen te gaan, maar waarschijnlijk is dat niet.
Carlsen speelde maar een keer voor HSG en dus ook maar een keer in de Nederlandse clubcompetitie. Hij kwam in actie in de gemeenschappelijke slotronde van de Meesterklasse in het seizoen 2007-2008. HSG speelde toen tegen Groningen, de aftredend kampioen. Carlsen versloeg de Groningse grootmeester Jan Werle, met eenvoudige middelen. Toeschouwers die op die dag in de Burgerzaal van het Hilversumse raadhuis aandachtig naar de jonge Noor, toen 17, hebben gekeken, zijn dus met terugwerkende kracht getuige geweest van een optreden van de latere wereldkampioen. Triviaal, maar ook wel leuk. Het geldt natuurlijk ook voor de massa’s die Carlsen in Wijk aan Zee aan het werk hebben gezien, de relatie met een club maakt het wellicht net iets specialer.
Jan Stomphorst die 25 jaar teamleider van het door Joop van Oosterom gesponsorde HSG is geweest, herinnert zich nog waarom Carlsen destijds is ‘gehaald’. “Groningen had toen een ijzersterk team met onder anderen Kramnik, wij dachten dat de competitie in de laatste ronde zou worden beslist met HSG – Groningen.”
De sponsor van de noordelijke club haakte echter in de loop van het seizoen af en Groningen was geen bedreiging meer voor HSG. Het oproepen van Carlsen voor de slotronde was al niet meer nodig, in de voorlaatste ronde haalde HSG het kampioenschap al binnen. Maar om het kampioensfeest luister bij te zetten en bij wijze van stunt werd Carlsen, het fenomeen, natuurlijk niet afgebeld.
Stomphorst herinnert zich ook nog de conversatie met de Noor nadat hij hem met de auto van Schiphol had opgehaald om hem in een Hilversums hotel onder te brengen. ,,Dat ging moeizaam, ik denk dat hij zes keer ja en vijf keer nee heeft gezegd, dat was het wel.”
Op Carlsen is later geen beroep meer gedaan. Zonder de concurrentie van Groningen of een ander zwaar gesponsord team bleef HSG nog drie jaar de baas in Nederland.

Hieronder de digitale update van hoofdstuk 35 uit Mat in de Mediastad

Geestig flikkerende oogen

,,Werd de vorige week gemeld, dat het H.S.G. pogingen in het werk stelde om den grooten Schaakmeester Steinitz tot een bezoek aan Hilversum te bewegen, thans kunnen wij mededeelen dat die pogingen welgeslaagd zijn en dat de club reeds woensdag j.l. het genoegen smaakte den voortreffelijken speler in haar midden te zien optreden.”
De Gooi- en Eemlander pakte in mei 1986 flink uit met het verslag van het bezoek van schaakheld Steinitz aan HSG. Schaker Sjoerd Drent dook in 1987 in de archieven van de plaatselijke krant voor een verhaal in de jubileumuitgave ter gelegenheid van het eeuwfeest van HSG in 1987. Drent raakt onder indruk van het verslag en citeert er graag uit:
,,De Hilversumse Club kan er zich op beroemen de eerste in ons land te zijn, die van Steinitz’ schaaktalent heeft kunnen genieten; immers van alle plaatsen die den Amerikaan(!) introduceerden, is Hilversum het eerste bezocht. Reeds in den middag (6-5-1896) arriveerde de gast uit Utrecht en het Bestuur had nu de gelegenheid om hem Hilversum en omstreken te laten zien, eene attentie die door Steinitz op hoogen prijs werd gesteld, daar hij een minnaar is van natuurschoon.”
,,Des avonds werden de Clubleden in het Hotel Gooiland vereenigd en stelde de President hen aan Steinitz voor. Een man als Steinitz eens persoonlijk te zien was op zichzelf reeds een groot genot. Daar zag men dan den schepper van het moderne schaakspel, dat was nu Steinitz, die eene wereldberoemdheid bezit, die als schaakgenie op de prachtigste loopbaan kan wijzen, die 25 jaar lang het wereldkampioenschap vermocht te verdedigen.”
,,Daar zag men denzelfden Steinitz, die voor 23 jaar door onzen toenmaligen kroonprins uit Engeland naar Den Haag ontboden werd, om aan ons Hof te spelen. Zou men het den lichamelijk zwakken man aanzien, dat hij op het geruite bord zulk een geducht strijder is? Zijn gestalte is klein, hij loopt gebrekkig, maar zijn hoog geniaal voorhoofd zijn geestig flikkerende oogen boeien en maken hem aantrekkelijk.”
,,Een 21-tal spelers begonnen den kamp tegen den schaakhero, die eene schaaksimultaanseance gaf. Reeds spoedig bemerkte men, dat het Steinitz ernst was, dat hij het voornemen gemaakt had geene partij door haastig en gewaagd spel te geven. Hij speelde buitengewoon accuraat, hetwelk men vooral ziet wanneer men de gespeelde partijen eens naspeelt.”
,,Steinitz speelde schoone partijen, hij levert gaarne kunstwerken, hij zet geene valstrikken, doch speelt geniaal. Een onzer leden, de heer De Ruwe gelukte het den geduchte speler te verslaan, terwyl den heer J. Peet jr. het tot remise bracht. De overige spelers werden door den simultaanspeler na kortere of langere tijd verslagen.”
,,Ongetwijfeld heeft Stenitz’ bezoek een aangename indruk achtergelaten en zal men met nog meer belangstelling dan tot dusverre achtslaan op de kunstwerken door Steinitz op schaakgebied geleverd.”

Steinitz is niet de enige wereldkampioen die onderdeel werd van 125 jaar schaakgeschiedenis in Hilversum. Vele schaakgrootheden zouden hem volgen, zie het overzicht hieronder.

De lijst

1. Steinitz Wereldkampioen van 1886 – 1894
2. Lasker 1894 – 1921

Op 22 februari 1920 meldde zich opnieuw een wereldkampioen voor een simultaan bij HSG in Hilversum: dr. E. Lasker, de langst regerende schaakvorst ooit. Hij speelde bij HSG 30 partijen, won er 26, maakte drie remise (Filep, J.H. Peet en G. Nierman) en verloor van G. de Brie.

3. Capablanca 1921 – 1927
4. Aljechin 1927 – 1935, 1937 – 1946
5. Euwe 1935 – 1937
6. Botwinnik 1948 -1957, 1958 -1959, 1961 – 1963

Dit viertal speelde mee in het fameuze AVRO-toernooi van 1938 (Zie hoofdstuk 11).

7. Tal 1960 – 1961
8. Spasski 1969 – 1972

Beiden waren bij de KRO te gast in de serie tweekampen tegen Jan Timman (Zie hoofdstuk 21).

9. Karpov 1975 – 1985

Speelde voor de Weense club SCM Winterthur mee in de door HSG in december 1993 georganiseerde Europacup voor clubteams in motel De Witte Bergen (zie aparte hoofdstukken).

10. Kasparov 1985 – 1993

Speelde een KRO-tweekamp tegen Jan Timman.

11. Anand 2000, 2007, 2008, 2010, 2012

Deed namens de Franse club Lyon/Oyonnax, mee aan de Europacup in 1993.

Met drie grote oud-wereldkampioenen (moderne WK´s in een andere opzet dan klassieke tweekampen zijn buiten beschouwing gelaten) is helaas geen connectie te vinden met de schaakgeschiedenis van Hilversum: Smyslov wereldkampioen van 1957-1958, Petrosian 1963 -1969 en Bobby Fischer 1972-1975.

12. Nieuw! Carlsen 2013 – …..

Magnus Carlsen was in het jaar 2008 enkele maanden lid van HSG, destijds ‘gehaald’ om de race met het toen supersterke Groningen te kunnen volhouden. Carlsen speelde 1 partij voor HSG, in de gemeenschappelijk slotronde van de competitie 2007-2008, het seizoen waarin HSG met overmacht voor het eerst kampioen van Nederland werd. In de Burgerzaal van het Hilversumse raadhuis won de toen zeventienjarige Carlsen, maar al wel de nummer vijf van de wereld, van grootmeester Jan Werle van Groningen.
Met een beetje fantasie is Vladimir Kramnik, de geweldenaar die Kasparov in 2000 onttroonde als wereldkampioen (in een kampioenschap dat buiten de wereldschaakbond om werd gehouden), ook nog bij dit illustere dozijn te betrekken. Kramnik speelde niet in Hilversum, maar wel een keer tegen HSG in de Nederlandse clubcompetitie. De Rus kwam toen uit in het kampioensteam van Groningen. Het werd een gedenkwaardig optreden namens HSG voor de jonge Jan Smeets. Samen met Erwin l’Ami had hij na 1.e4 op alles wat Kramnik speelde een superdegelijke speelwijze voorbereid. Kramnik beet er zijn tanden inderdaad op stuk en moest genoegen nemen met remise.
Het hoofdstuk in Mat in de Mediastad behandelde alleen het algemene wereldkampioenschap. Ook in het vrouwenschaak is er een relatie HSG/Hilversum en wereldkampioen.
Xie Jun en Zsuzsa Polgar die enkele jaren voor HSG in de Nederlandse competitie speelden werden wereldkampioen bij de vrouwen, in 1991 en 1996.
En de man die het allemaal financieel mogelijk heeft gemaakt om wereldtoppers naar HSG te halen, is zelf wereldkampioen in het correspondentieschaken geweest: Joop van Oosterom.

Wordt wellicht ooit nog eens vervolgd, bv als een Nederlandse schaker met een korte achternaam in de toekomst wereldkampioen wordt

Website HSG, 30 november 2013

Startpagina Journalist en Schaker

Overzicht Schaak Historie