In Memoriam Johan Hut

Onwerkelijk, niet te bevatten. Deze woorden klonken vaak door in de geschokte reacties op het onverwachte overlijden van schaakjournalist Johan Hut in mei. Zijn plotselinge dood op 59-jarige leeftijd was ook het verhaal van de schaakrubriek die niet aankwam in de mailbox van de regionale dagbladen, waarvoor Johan wekelijks zijn zaterdagse column schreef.
Zijn eerdere 1.218 bijdragen, sinds eind 1996, kwamen altijd keurig op tijd binnen, maar in de tweede week van mei had Johan nog niet geleverd terwijl de tijd begon te dringen. Rubriek 1.219 kwam niet, Johan bleek te zijn overleden, vermoedelijk als gevolg van een hartstilstand, ontdekten gealarmeerde familieleden.
Johan was voorbestemd om boekhouder te worden en vormde met zijn vader Administratiekantoor Hut en Zoon in Baarn. Na het overlijden van zijn vader zette Johan het bedrijf als eenmanszaak voort. Maar Johan hield meer van woorden dan van getallen, meer van taal dan van rekenen.
Johan werd een veelschrijver, niet alleen voor de krant en voor schaaksite.nl maar ook op andere terreinen. Hij schreef ook historische boeken over Baarn.
In zijn jonge jaren stond het clubblad van HSG vol met vaak hilarische verhalen. Mijn ‘favoriete Johan’ is zijn beschrijving van een partij op de interne competitie, getiteld Cees ruimt kopjes op.

Ik kan tegen mijn verlies, ben tolerant, schappelijk, meegaand, menslievend, verdraagzaam, aardig, kortom: ik kan heel wat hebben. Maar wat ik dus heel erg verschrikkelijk vind: Ik heb in 40 minuten verloren van een man die rond loopt, met allerlei mensen gewichtige dingen staat te regelen, op de gang staat te roken, af en toe langs komt om nonchalant een zetje uit zijn mouw te schudden en bovenal voortdurend kopjes loopt op te ruimen.

Na mijn 5e zet:
Cees neemt intussen met Michael de Vos gewichtige bestuurszaken door en ruimt een paar kopjes op.

Na zijn 6e zet:
Cees opent intussen de envelop van de uit te spelen partij van Bob Sinnema en ruimt een paar kopjes op.

Na mijn 7e zet:
Ik voel me sterk en ga een pion offeren. Cees staat intussen op de gang met Piet Koomen een sigaretje te roken en ruimt vervolgens een paar kopjes op.

Na zijn 9e zet:
Cees staat te kletsen met Jan Hogenbirk en ruimt een paar kopjes op.

Na zijn 10e zet:
Ik realiseer me dat mijn opening definitief is mislukt. Cees deelt intussen een paar wedstrijdbriefjes rond en ruimt een paar kopjes op.

Na mijn 13e zet:
Cees praat intussen Bob Sinnema moed in en ruimt een paar kopjes op.

Na zijn 14e zet:
De verwoestende klap. Cees bespreekt intussen met Peter Bomli de kopij voor het clubblad en ruimt een paar kopjes op.

Na zijn 15e zet:
Ik wil opgeven maar Cees is kopjes aan het opruimen. Ik doe maar weer een zet om hem naar het bord te lokken.

Na zijn 16e zet:
Cees wil opstaan om met Wim Drieënhuizen te praten en kopjes op te ruimen, maar ik ben hem net te snel af. Ik geef op. Cees is klaar en gaat kopjes opruimen.

De kopjesopruimer was HSG-erelid Cees Overbeeke (1929-2015). Een zorgzame regelneef, mooi geobserveerd door iemand die zich als schaker niet alleen liet leiden door de wil om te winnen.
Johan ging met lichte tegenzin akkoord met mijn wens om dit fragment op te nemen in het HSG-jubileumboek Mat in de Mediastad (2012), waarvan Johan de titel bedacht en waarvan hij de belangrijkste auteur was.
Johan was ouder geworden en zijn schrijfstijl gerijpt. Hij schreef inmiddels liever degelijke historische stukken, zoals de Canon van het Nederlandse Schaak op schaaksite.nl. Het creatieve speelse element kwam wel weer terug in zijn lijstjes-verhalen, bijvoorbeeld in Schaakmagazine over de KNSB-competitie. Saaie statistieken werden, beroerd door zijn pen, zeer lezenswaardige artikelen.

Menigeen in de Nederlandse schaakwereld vraagt zich af wie de leegte die Johan achterlaat, zal kunnen opvullen.

Schaak Magazine, juni 2020

Johans boekhouderspak knelde

Johan Hut was voorbestemd om boekhouder te worden. Zijn vader had werk voor twee, dus vormden ze het Administratiekantoor Hut en Zoon. Dat Johan snel kon rekenen toonde hij al als jeugdlid van de Baarnse schaakvereniging. Het duurde niet lang eer hij iedereen de baas was, ook de senioren. Voor meer tegenstand vertrok hij later naar het Hilversumse HSG.
Maar het boekhouderspak knelde. Johan voelde zich lekkerder in een trui, een schrijverstrui. Hij ontdekte dat hij meer van woorden hield, meer van taal dan van rekenen. Het een hoefde het ander niet uit te sluiten. Dankzij de uurtje factuurtjes van de belastingaangiften kon hij zich storten op minder lucratief schrijfwerk. Daar lag wel zijn hart en hij besloot zijn hart te volgen.
Hij publiceerde over de geschiedenis van Baarn, schreef een boek over het bijzondere familiebedrijf Nijhof, ook wel de Baarnse Ikea genoemd. In 1996 kreeg hij een droompodium. De Gooi- en Eemlander trok hem aan als schaakmedewerker en de wekelijkse schaakrubriek. Door fusies bereikte zijn rubriek later ook lezers in Leiden, Haarlem en Noord-Holland. Wij kenden elkaar vanuit de Gooise schaakwereld. Vanaf dat moment begroette ik hem als ‘collega’, wat Johans gezicht in een brede grijns plooide.
Hij werd op een tweede front actief toen ondernemer-schaker Kees Schrijvers een fraaie niet-commerciële website voor en door schakers lanceerde. Johan publiceerde op schaaksite.nl zijn misschien wel belangrijkste werk: de Canon van het Nederlandse schaak, dat zeker ook publicatie in boekvorm verdient.
Hij stuurde zijn wekelijkse schaakrubriek vaak ook naar mijn privé-mailadres. Of ik er op wilde toezien dat het goed kwam met de onderschriften van de diagrammen en het in zijn ogen absoluut noodzakelijke witregeltje tussen de inleidende tekst en de partijbespreking. Hij overdreef graag dat hij een beschermengel of redder op de redactie had met verstand van zaken/schaken – iemand die waakte over het witregeltje.
Johan was stipt in de aanlevering, tot vorige week. Vrijdag was zijn rubriek voor zaterdag nog niet binnen. Hier klopte iets niet, ik reed naar het smalle straatje in Baarn waar hij woonde, kwam voor een dichte deur en alarmeerde familie. Als een dief in de nacht was de dood eerder langs geweest.

Mediahuis, Regionale Dagbladen, 18 mei 2020 

Schaker-schrijver Johan Hut overleden

Johan Hut, schaakmedewerker van deze krant, is deze week onverwacht op 59-jarige leeftijd overleden.
Op de Denksportpagina verderop in deze krant treft u vandaag niet zijn gewaardeerde wekelijkse schaakrubriek aan. De schaakjournalist werd gistermiddag door gealarmeerde familieleden dood in zijn woning in Baarn aangetroffen, nadat hij niet reageerde op mails en telefoontjes. Volgens een arts die ter plekke was, moet hij eerder deze week onwel zijn geworden, met mogelijk een hartstilstand tot gevolg.
Johan Hut verzorgde sinds 1996 de schaakrubriek in De Gooi- en Eemlander en later ook in de andere titels van de regionale dagbladencombinatie waarvan de Gooise krant deel ging uitmaken.
In de schaakwereld is gisteravond geschokt gereageerd op zijn overlijden. Johan was een van de belangrijkste schaakjournalisten van ons land die ook veel over de schaakgeschiedenis heeft geschreven, net als zijn wekelijkse column in deze krant in een zeer toegankelijke stijl.

Mediahuis, Regionale Dagbladen, 16 mei 2020

Corona: vloek of zegen voor de schaaksport?

Schaken geldt niet als een fysieke sport, toch heeft deze denksport fysieke elementen. Twee spelers die op geringe afstand van elkaar zitten, voorafgaand aan de partij en na de laatste zet de handen schudden. Dat maakt meteen ook duidelijk dat schaken, evenals andere denksporten, een kwetsbare sport is in het coronatijdperk. Een kuchje kan opeens gevaarlijk zijn als het overwaait naar de ademhalingszone van de opponent. Handen schudden: niet meer doen.
De schaakcompetities kwamen na de uitbraak van de pandemie al snel volledig stil te liggen. Het RIVM besteedt op haar website aandacht aan deze tak van sport: “Het advies is om dit (schaken, dammen, bridge) niet te doen. Veel van deze denksporten vereisen dat deelnemers aan dezelfde tafel zitten en dat is in veel gevallen binnen 1,5 meter. Daarnaast worden de materialen (speelkaarten, stukken) vaak doorgegeven waardoor het risico op besmetting vergroot wordt.”
Hoewel de uitbraak in Nederland nu redelijk onder controle lijkt, is het nog lang niet zeker of het gewone clubleven na de zomer weer opgestart kan worden. Schaakclubs kampen met onzekerheid: blijven de leden solidair, blijven ze de contributie betalen? Dit maakt het lastig een begroting op te stellen en verplichtingen aan te gaan.
En wat doen de risicogroepen, de oudere clubleden, als de clubavond in september toch weer in een nieuwe coronabestendige variant kan beginnen? Ongeveer veertig procent van de leden van schaakverenigingen zijn ouder dan 55 jaar, dus belangrijk voor de contributiegelden.
Gelukkig biedt het coronaleed ook kansen, en die liggen uiteraard online. Schaken op internetplatformen was al razend populair, en dat is verder toegenomen. Initiatieven voor online clubavonden en -toernooien zijn er legio. Schaaktrainers wijken met succes uit naar online cursussen. Nederland kent sinds enkele weken een internet Schaakacademie, een initiatief van Schaaksite.nl, waarop voor diverse groepen trainingen zijn te volgen.
Wereldkampioen Magnus Carlsen is ervan overtuigd dat de schaaksport nu online kan uitgroeien tot een spectaculaire massamediasport. Hij zei dit enkele dagen geleden bij de aankondiging van een nieuwe serie supertoernooien (rapid), waarvan het eerste enkele weken geleden al is gehouden: het Magnus Carlsen Invitational, een toernooi op internet dat breed werd gevolgd door schaakliefhebbers, waarbij alle records voor online-kijkers volgens Carlsen zijn gebroken.
Dit smaakt Carlsen naar meer, er volgen de komende maanden nog drie van deze supertoernooien die uitmonden in een Grote Finale in augustus, met zo’n miljoen dollar aan prijzengeld. Het spectaculaire rapidschaak zou ook de droom van de schaakwereld kunnen waarmaken dat schaken doorbreekt als televisiesport. De Carlsen Invitational trok de aandacht van de Spaanse, Duitse, Russische, Tsjechische en Noorse televisie.

Noot van de redactie: normaal staat op deze plek de wekelijkse schaakrubriek van Johan Hut. Wegens zijn overlijden schrijft Wim van der Wijk deze week over schaken.

Mediahuis, Regionale Dagbladen, Denksport, 16 mei 2020

Indrukwekkende reeks van meer dan 1.200 rubrieken

Johan Hut schreef meer dan 1.200 schaakrubrieken vanaf eind 1996. Een indrukwekkende reeks, maar we zien het wel vaker: als iemand eenmaal op deze plek is beland dan blijft de stoel lang bezet. Ook Gert Ligterink (de Volkskrant) en Hans Ree (NRC) zijn rubriekverslaafd en praten hun lezers al tientallen jaren wekelijks bij over schaakzaken. Als ‘wereldrecordhouder’ geldt de Britse schaakmeester Leonard Barden die al 63 jaar lang de schaakrubriek verzorgt in The Guardian. En, inmiddels op 90-jarige leeftijd, gaat hij er onvermoeibaar mee door.
Johan Hut gaf hier, tot hij vorige week onverwacht overleed, duiding bij de schaakontwikkelingen en -partijen. Vandaag een partij van hemzelf, uit 1993. Johan was een vlotte aanvalsspeler. Het instructieve commentaar is van hemzelf, destijds opgetekend voor een verslag in het clubblad van HSG.

Komende week presenteren wij onze nieuwe schaakmedewerker.

1. Hut-S. Koelemij

1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Pf6 4.Pg5 d5 5.exd5 Pa5 6.Lb5+ c6 7.dxc6 bxc6 8.Df3

,,Deze Bogoljubow-variant van het Italiaans Tweepaardenspel nam ik een paar jaar geleden in mijn repertoire op na een paar experimenten van John van der Wiel te hebben gezien.”

8…Db6

,,De dame hoort hier niet thuis; zwart moet zich op het centrum of op de koningsvleugel richten. Alternatieven zijn 8…Lc7, 8…Tb8 of het kwaliteitsoffer 8…cxb5.”

9.Pc3 Lb7

,,Ook deze zet, die logisch lijkt, is in strijd met de basisprincipes van de variant. De loper moet veld f5 onder controle houden, o.a. om zelf een keer f7-f5 te spelen.”

10.Ld3

,,Lijkt krom, maar is juist kenmerkend voor de variant. De loper en het paard, die in het Tweepaardenspel altijd worden opgejaagd, vinden nu beide een veilige plek op veld e4. Het alternatief 10.Pd5, waar ik tijdens de partij nog in geloofde, faalt eenvoudig op 10…cxb5!”

10…h6 11.Pge4 Pd5 12.a3

,,Als wit ongestraft a3 en b4 kan spelen, is dit moordend. Meestal is die manoeuvre te traag, maar nu de zwarte stukken op de verkeerde plaats staan is het opeens heel sterk. Er dreigt natuurlijk stukwinst.”

12…Lc8

,,Zwarts 12e en 13e zet illustreren dat zijn opening mislukt is. Het alternatief 12…c5 faalt echter op 13.Lb5+, en na 12…La6 13.b4! Pb7 14.bxa6 Dxa6 heeft zwart niets, en wit nog steeds een pluspion.”

13.b4 Pb7 14.Lb2

,,Wit heeft in deze variant altijd moeite zijn ontwikkeling te voltooien. Nu dat zo gemakkelijk lukt staat wit gewonnen.”

14…Pf4 15.Lc4 Dd4

,,Zwart zou beter een ontwikkelingszet kunnen doen, zoals 15…Le6. Na 16.Lxe6 Pxe6 17.Pe2 staat wit dan beter.”

16.Lxf7+! Kxf7 17.g3 Ld6

,,Er waren nogal wat voorstanders van 17…g5, maar na 18.gxf4 exf4 19.Dh5+ wordt Lb2 wel heel erg sterk.”

18.gxf4 exf4 19.0-0-0 Le5

,,Verliest snel, maar ook na andere zetten wordt Lb2 snel actief.”

20.Pa4 Dd5 21.Dh5+

,,En met nog één minuut op de klok had de zwartspeler geen zin meer om nog 20 zetten te spelen. Na 21…Ke6 22.Pac5+ Pxc5 23.Pxc5+ staat wit ook vorstelijk.”

Mediahuis, Regionale Dagbladen, 23 mei 2020. Vanaf 30 mei 2020 verzorgt Dimitri Reinderman de wekelijkse schaakrubriek.